قراردادهای آتی چیست؟

قرارداد آتی زعفران چیست و نحوه معامله در آن به چه صورت است؟

قرارداد آتی زعفران ابزار مالی جدیدی است که به یاری فعالان بازار بورس زعفران ایران آمده است. این بازار مالی به منظور کاهش ریسک نوسانات قیمتی برای تولیدکننده و مصرف‌کننده زعفران ایجاد شده است. در این بازار شما می‌توانید با پرداخت قسمتی از پول زعفران، تمام آن را تحت مالکیت خود درآورده و از نوسانات قیمتی آن سود برده و یا به عنوان تولید‌کننده زعفران از نوسانات قیمتی در امان بمانید.

تاریخچه قرارداد‌های آتی

قرارداد‌های آتی در اواسط قرن 19 یعنی حدود 150 سال پیش با اصولی مشابه با بازار‌های آتی امروزی انجام می‌شد و هر دو طرف متعهد در قرارداد از این معامله سود می‌بردند. بورس کالای ایران نیز در سال 1386 تشکیل شد. نخستین قرارداد آتی زعفران نیز با سررسید 20 شهریور 1397 در بازار به طور رسمی معامله شد.

از آن پس با وجود قرارداد آتی زعفران کشاورزان می‌توانند با تحویل زعفران خود به انبار‌ها و گواهی آن، زعفران خود را در بورس عرضه کنند. مصرف‌کنندگان زعفران نیز با قیمت توافقی امروز برای آینده زعفران مورد نیاز خود را خرید می‌کنند و این به معنی بی اثر شدن نوسانات برای تولید کننده و مصرف‌کننده زعفران می‌باشد.

قرارداد آتی زعفران

این قرارداد در بورس کالای ایران به صورت دوطرفه منعقد می‌شود. در این قرارداد یک شخص متعهد می‌شود در تاریخ سررسید مقدار معینی از زعفران را با استاندارد پایه مشخص شده و با قیمتی که امروز دو طرف بر سر آن توافق می‌کنند به فروش برساند و شخص خریدار متعهد مي‌شود زعفران را در تاریخ سررسید با قیمت مشخص خریداری کند.

قیمت زعفران در این بازار تابع عوامل مختلفی است و هرچه به سررسید تحویل زعفران نزدیک‌تر شویم قیمت‌ها واقعی‌تر می‌شوند. اصلی‌ترین عامل قیمت‌گذاری در این بازار قیمت دلار است. قسمت اعظمی از زعفران تولیدی ایران صادر می‌شود و قیمت دلار تاثیر به سزایی در ارزش زعفران در این بازار دارد.

در تصویر زیر استاندارد‌های لازم جهت تحویل زعفران به انبار را مشاهده می‌کنید.

نحوه انجام معامله در بازار قرارداد آتی زعفران

برای درک بهتر از فرایند خرید و فروش در این بازار با یک مثال قضیه را مطرح می‌کنیم:

یک کشاورز پیش‌بینی می‌کند در آینده‌ای نزدیک قیمت زعفران افت خواهد کرد و برای حفظ زعفران و سرمایه خود از این افت قیمتی زعفران خود را در بورس کالا به قیمت امروز و تحویل آینده عرضه می‌کند. او زعفران خود را با توجه پیش‌بینی خود از افت قیمتی با قیمت امروز عرضه کرده می‌کند. او برای این کار باید در بورس یک موقعیت تعهد فروش ایجاد کند.

حال طرف دیگر قضیه مصرف‌کننده زعفران است ( کارخانه صنایع تبدیلی زعفران و یا صادرکننده و…). پیش‌بینی او از قیمت آینده زعفران افزایش قیمت است، اوهم برای جلوگیری از ضرر افزایش قیمت در آینده، زعفران مورد نیاز خود را به قیمت امروز می‌خرد. او این کار را با ایجاد موقعیت تعهد خرید در بازار آتی زعفران انجام می‌دهد.

حداقل اندازه زعفران برای ورود به فرایند تحویل 100 گرم و معادل یک قرارداد می‌باشد.

هر دو طرف معامله نگرانی‌های خود از نوسانات قیمتی را با این قرارداد برطرف کردند.

ویژگی‌های قرارداد آتی زعفران

اهرم مالی

به طور کلی اهرم مالی ضریبی از ارزش کلی قرارداد است که باید آن را بپردازید تا قدرت مالکیت کامل آن قرارداد را داشته باشد. اهرم مالی در قرارداد آتی زعفران مقدار ثابتی نیست و با توجه به ارزش روزانه قرارداد و وجه تضمین مشخص شده از بورس کالا با فرمول زیر محاسبه می‌شود:

اهرم مالی = ارزش هر قرارداد / وجه تضمین اولیه

خب اینجا با طرح یک مثال قضیه را روشن‌تر میکنیم. وجه قراردادهای آتی چیست؟ تضمین به ازای هر قرارداد زعفران پوشال 160000 تومان است و ارزش هر قرارداد امروز 700000 است حال باتقسیم این دو مقدار به عدد 4.375 می‌رسیم که اهرم این قرارداد است. و این یعنی شما با پرداخت 160000 تومان مالکیت قراردادی با ارزش 700000تومان را به دست می‌آورید و می‌توانید از منافع آن سود ببرید.

البته این مشخص است که در زمان تحویل زعفران باید تمام مبلغ را بپردازید.

پوشش ریسک برای طرفین

اصلی‌ترین هدف برای ایجاد این قرارداد‌های آتی کاهش ریسک نوسانات قیمتی برای تولیدکننده و مصرف کننده زعفران است و تولید کننده می‌توانند با ایجاد تعهد فروش زعفرانی که در آینده تولید خواهد کرد را به قیمت امروز بفروشد ومصرف کننده نیز زعفران مورد نیاز خود در آینده را با قیمت امروز خریداری کند.

وجه تضمین اولیه

وجه تضمین اولیه به ازای هر قرارداد 100 گرمی زعفران از سوی بورس کالا مشخص شده می‌شود و فردی که قصد معامله در این بازار را دارد باید این مبلغ را به حسابی تحت اختیار سازمان بورس واریز کند. در صورت عدم اجرای تعهدات هر شخص مبلغ ضمانت به نفع طرف مقابل برداشته می‌شود.

در طی معاملات قراردادهای آتی چیست؟ هر روزه با اعلام قیمت تصفیه روزانه مبالغ این حساب‌ها و وجوه تضمین کاهش یا افزایش می‌یابند. وبا کاهش آن به 70 درصد وجه تضمین اولیه شخص موظف است حساب خود را شارژ کند.

قیمت تصفیه روزانه

در پایان هر روز قیمت پایانی هر قرارداد با توجه به معاملات آن روز محاسبه و اعلام می‌شود. و سود و زیان هرشخص محاسبه و بر روی حساب وی اعمال می‌شود. این مقدار با توجه به 30 %حجم معاملات انجام شده منتهی به پایان آخرین جلسه معاملاتی هر روز محاسبه می‌شود.

حداکثر نوسانات قیمتی در این بازار 5درصد نسبت به قیمت تصفیه روز قبل می‌باشد.

کارمزد معاملات

کارمزد معاملات قرارداد‌های آتی بسیار کم و ناچیز است. کارمزد هر معامله برای خریدار یا فروشنده 0.00068 از ارزش هر قرارداد می‌باشد.

سود حاصل از معاملات قرارداد آتی زعفران

سود حاصل از این معاملات نیز فرمول محاسباتی خاص خود را دارد. فرض کنیم شخصی به‌نام علی امروز با قیمت 8000تومن 100قرارداد زعفران را خریداری می‌کند و در چند روز آینده این تعهد خرید را با 100قرارداد تعهد فروش با قیمت 9000 تومان می‌بندد. اکنون سود حاصله او طبق فرمول زیر برابر است با 10 میلیون تومان.

اندازه قرارداد * (قیمت فروش-قیمت خرید) = سود حاصل

اندازه هر قرارداد زعفران از سوی بورس کالا 100 گرم اعلام شده است.

ساعات معاملاتی بورس کالا

زمان انجام معاملات در قراردادهای آتی زعفران بورس کالا از شنبه تا چهارشنبه از ساعت 10 الی 17و روز پنج‌شنبه از ساعت 10 الی 16و در آخرین روز معاملاتی 10 الی 15.30 می‌باشد.

نمای بازار معاملاتی

برای مشاهده نمای بازار معاملات آتی زعفران و آشنایی بیشتر با آن می توانید به سایت بورس کالای ایران و نمای بازار مراجعه کنید.

قرارداد آتی کالا چیست ؟ + تاریخچه و پیدایش در ایران و جهان

قرارداد آتی ، توافق نامه ای قانونی و کاملا مشخص است میان خریدار و فروشنده که بر اساس آن ، خریدار متعهد میشوند تا در زمان تعیین شده ( در تاریخ سررسید ) ، میزان معلومی از یک کالا ی مشخص ( دارایی پایه ) را با قیمت معین از فروشنده خریداری کند و همچنین فروشنده هم در این قرارداد متعهد میشود تا در زمان سر رسید ، آن میزان کالا را به قیمت معین به خریدار تحویل بدهد .

پس قرارداد آتی بطور کلی یک توافق و تعهد میان خریدار و فروشنده در آینده ( آتی ) است .

توجه : کالای تحویلی در قرارداد آتی کاملا مشخص و دارای استاندارد کیفیتی و کمیتی است و همچنین در زمان و مکان تعیین شده تحویل خواهد شد پس تنها متغیر در این قرارداد ها قیمت است که میتواند بر اساس عوامل مختلفی و در نهایت عرضه و تقاضا تعیین شود .

برای درک بیشتر این قرارداد ها به مثال زیر توجه کنید :

فرض کن که کشاورزی هستید که زعفران کاشتی و میتونی مثلا 6 ماه بعد محصولت رو برداشت کنی . قیمت تمام شده هر کیلو زعفران هم برات 5 میلیون هستش ، خب پیش خودت ممکنه فکر کنی که اگر من این محصول رو کیلویی 7.5 میلیون وبا 50 درصد سود بفروشم برام کافیه ولی هیچ قطعیتی برای فروشت در زمان برداشت وجود نداره و این یک ریسکی هستش برای تو . ( ریسک فروش رفتن و ریسک با ضرر فروختن ) برای پوشش این 2 ریسک میتونی در بورس کالا بطور تعهدی و در قالب قرارداد آتی محصولت رو برای 6 ماه دیگه با قیمت مثلا 7.5 میلیون بفروشی .

بنابر این بعد از این قرارداد ، هر اتفاقی که بیفته و در بازار چه قیمت بالابره ویا چه قیمت پایین تر بیاد شما و خریدار باید به قرارداد خودتون پایبند باشید ( قیمت پایین بیاد بشه 4 میلیون ، باید خریدار با همون 7.5 میلیون خرید کنه در سررسید و همچنین قیمت بالابره و بشه 10 میلیون هم شما باید با همون قیمت 7.5 محصولت رو بفروشی )

پس چی باعث شد که این قرارداد ها به وجود بیان ؟

همونطور که میدونیم از اسمش ( آتی ) هم پیداست این قرارداد ها مربوط به زمان حال نیستند بلکه برای آینده اند و اینکه این بازار و قرارداد های اون به منظور کمک و حمایت از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان ایجاد شد تا ریسک میان آنها رو در آینده کاهش بده و حتی به صفر برسونه !!

چطوری این کار رو میکنه ؟

( به شکل مثالی که چند خط بالاتر گفتم ، اما برای مثال بیشتر ادامه این عنوان رو بخون )

از گذشته صنعتگران ، تولیدکنندگان و کشاورزان درگیر ریسک عدم قطعیت در قیمت و فروش محصولاتشان در زمان عرضه بودند . بطور مثال یکی از ریسک های کشاورزان ( که تولیدکننده گان و عرضه کنندگان واقعی هستند ) این بود که آیا در ماه های آینده و در زمان برداشت محصول باتوجه به عرضه هایی که در بازار هستش آیا کسی حاضر میشه محصولش رو خریداری کنه ؟

یا اگر هم کسی باشه آیا باتوجه به زمان برداشت و زیادی عرضه ها با همون قیمتی که برنامه ریزی کرده برای رسیدن به سود میتونه قطعی بفروشه ؟ (ریسک ضرر به دلیل نوسان قیمت در زمان برداشت در آینده )

از اون طرف هم بازرگانان ویا مصرف کنندگان واقعی نیز همچنین ریسک هایی مثل ریسک نوسانات قیمت در آینده و … رو داشتند .

با تشکیل این بازار ها این امکان برای تولیدکنندگان بوجود اومد که قبل از اینکه محصولشون رو برداشت کنند بتونند اون رو با قیمت معین پیش فروش کنند . ( بصورت تعهدی بفروشند )

و همچنین این امکان برای مصرف کننده واقعی هم ایجاد شد که با پیش خرید کردن محصولات مورد نظرشون بتوانند دغدغه ها و ریسک هاشون رو کاهش بدهند ( بصورت تعهدی خرید کنند )

پس در اصل این بازار ها برای اتصال فروشندگان (تولید کنندگان) و خریداران کالا ها بوجود آمد به این صورت که یک بازار مرکزی منسجم ، قانون مند و شفاف زیر نظر شرکت های بورس کالا و دولت ها برای آنها ایجاد شد تا کالا های خود را ارائه دهند و همچنین کسی سر دیگری را کلاه نگذارد .

ورود معامله گر ها و دلال ها :

در همین بین که کشاورز (تولیدکننده) از قبل می‌دانست پول معین خودش رو در زمان سر رسید وبا تحویل کالا یا محصول قطعا دریافت می‌کند خریدار هم میدونست که در زمان تحویل باید چقدر پرداخت کنه .این معامله برای طرفین معامله جذاب و در واقع دو سر سود بود بنابراین باعث شد این نوع قراردادها به سرعت مرسوم و رایج بشه ، از طرفی هم امکانی در این بازار ها بوجود اومد که فعالان بتونند قراردادها (تعهد ها) ی خودشون رو قبل از رسیدن به موعد مققر (سر رسید) خرید و فروش ، جابجا و تبادل کنند ( مثلا اگر من که تعهد کرده بودم که در زمان سررسید زعفران تحویل بدم پشیمون میشدم ، میتونستم که این تعهد رو به فررد دیگری واگزار کنم و اون فرد بجای من متعهد بشه و سر موعدش بره تحویل بده ) همین مورد باعث شد به مرور زمان معامله گر های دیگه هم وارد این بازار بشوند و بخواهند که سود کنند .

قرارداد آتی چیست؟

قراردادی است که بر اساس آن فروشنده متعهد می شود در سررسید معین ، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین میکنند بفروشند و در مقابل طرف دیگر قراردا متعهد می شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و قراردادهای آتی چیست؟ برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد ، طرفیت به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شود مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می شود متناسب با تغییرات فیمت آتی این وجه تضمین تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات بخشی از وجه تضمین هریک از طرفین رابه عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سرسید با هم تسویه کنند.

انجام معاملات آتـی دارای ریسک است:

معامله آتی دارای ریسکهای مالی بالقوه ایست لذا باید شناخت کافی راجع به این ابزار قبل از شروع معاملات وجود داشته باشد.

سرمایه گذار قبل از شروع معامله باید به نکات زیر توجه نماید:

اهداف خود را معین نماید

حضور در بازار معاملات آتی را در دراز مدت بنگرد

اتخاذ تصمیم معامله در این بازار نیاز به اندیشیدن در حوضه های اقتصادی گوناگون ، توجه به عوامل اقتصادی و تحلیلهای زیر بنایی دارد

شناخت بازار جهت بهره برداری مناسب از فرصتهای موجود

بازارهای آتی فرصتهای زیادی را برای سرمایه گذار ایجاد می نماید که سرمایه گذار از این فرصتها کسب درامد می نماید ضمن آنکه معامله در این بازار نیاز به تحمل ریسک نیز دارد

با توجه به ریسک معاملات به چه دلیل معاملات آتی مورد نیاز است؟

۱– پوشش دادن ریسک قیمت کالاها برای طرفین معامله

۲- جلوگیری از سیر نزولی قیمتها ی فروش کالا برای فروشنده

۳- تثبیت قیمت معاملات آتی کالاها و تولیدات برای فروشنده ها و مصرف کنندگان

۴- جلوگیری از سقوط قیمت مواد اولیه یا موجودی انبار

۵- سهولت دریافت وام از بانکها با نرخ رقابتی برای مشتریان معاملات آتی

آیا معاملات آتی خطر دارد ؟

معاملات آتی خطر ندارد معامله گرانی خطرناکند که معاملات آتی را نمیشناسند ولی وارد معامله آتی شده اند

روش قراردادهای آتی چیست؟ تسویه را نمیدانند و با چگونگی پوشش ریسک آشنایی ندارند . از این رو مناسب است معامله گران قبا از هر چیز با معاملات آتی آشنا شوند

معاملات آتی چه منافعی برای معامله گران دارد ؟

۱- مدیریت نمودن ریسک معامله به طریق پوشش دادن آن (هجینگ)

در معاملات آتی سرمایه گذاران میتوانند از قرار گرفتن داراییهایشان در معرض نوسانات قیمت بازار جلوگیری نمایند و با خرید و فروش به موقع قراردادهای آتی ، زیان خود را کاهش داده یا از آن جلوگیری نمایند

۲- استفاده از منافع اهرم مالی .(لوریج)

معامله قرارداد های آتی در بر گیرنده مقدار زیادی ریسک است و به معامله گران فرصت بدست آوردن سود زیادی را نیز میدهد

معامله گر با یک سپرده اولیه اندک ، میتواند معادل ارزش دارایی را کنترل کند

۳- امکان نقد شوندگی زیاد قرارداد آتی دردست معامله گر . (شرت سلینگ)

در قراردادهای آتی برای اینکه سرمایه گذار قادر به فروش قراردادهای آتی باشد نیاز به مالک بودن آن قرارداد یا دارایی معین ندارد بلکه با عمل پیش فروش میتواند یک قرارداد آتی را در بازار بفروشد و در صورت نیاز به تحویل آنرا از بازار فیزیکی تهیه نماید

۴- سرعت نقد شوندگی

باورود معلملات آتی در بورس سرعت نقد شوندگی در بازار افزایش می یابد و سرمایه ها به صورت جهت دار به بورس باز میگردد

معامله گران در بازار آتی چه کسانی هستند؟

سه دسته معامله گر در بازار آتی وجود دارد :

پوشش دهندگان ریسک

معامله گران در دو بازار به صورت همزمان

سرمایه گذاران / معامله گران

پوشش دهندگان ریسک :

آن دسته از فعالان بازار که هدف آنها از ورود به بازار آتی پوشش ریسک است .بنام “هجر ها” خوانده میشوند . هجینگ به این دلیل انجام میشود که ریسکهای مرتبط با تغییر قیمت یک دارایی را کاهش دهد . اکثر نهادهای تجاری مانند تولیدکنندگان ، معامله گران ،عمده فروشان و خرده فروشان که در بازارهای کالا معامله مینمایند از بازارهای مشتقه به عنوان پوشش دادن ریسک کاری خود استفاده می نمایند

معامات آتی سکه طلا در ایران :

معاملات آتی از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۸ بعد از ظهر می باشد و در روز پنجشنه از ساعت ۱۱ تا ۱۳ میباشد. وجه تضمین معاملات آتی شناور است و در حال حاضر ۲۱۰۰۰۰۰ تومان میباشد لوریج این معاملا ۱۰ میباشد یعنی با دادن یک وجه تضمیت ۲۴۰۰۰۰۰ تومانی شما میتوانید ۱۰ سکه خرید یا فروش نمایید

کارمزد معاملا باری خرید ۲۵۰۰ و برای فروش نیز ۲۵۰۰ می باشد

معاملات در ۴ ماه متوالی انجام میشود که هر ماه باتوجه به زمان سرسید قیمتهای متفاوتی دارد که معامله گر باتوجه به استراتژی خود در هر کدام از ماهها معامله میکند.